รายงานวิจัย
สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ
การติดตามและประเมินผลอย่างกัลยาณมิตรในการจัดสวัสดิการสังคมสู่การจัดการชุมชน: กรณีศึกษาตำบลไชยวัฒนา อำเภอปัว จังหวัดน่าน
การวิจัยครั้งนี้มีจุดมุ่งหมายสาคัญ คือ 1) เพื่อวิเคราะห์การมีส่วนร่วมในการติดตามและประเมินผล
การจัดสวัสดิการสังคมสู่การจัดการชุมชน : กรณีศึกษาตาบลไชยวัฒนา อาเภอปัว จังหวัดน่าน และ 2) เพื่อ
พัฒนารูปแบบการติดตามและประเมินผลอย่างกัลยาณมิตรของการจัดสวัสดิการสังคมสู่การจัดการชุมชน :
กรณีศึกษาตาบลไชยวัฒนา อาเภอปัว จังหวัดน่าน
ในการวิจัยเพื่อวิเคราะห์การมีส่วนร่วมในการติดตามและประเมินผลการจัดสวัสดิการสังคมสู่การจัดการ
ชุมชน ใช้วิธีการศึกษาเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) ซึ่งศึกษากับกลุ่มผู้ให้ข้อมูลหลักอันประกอบด้วย
ผู้นาชุมชน ผู้บริหารองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น คณะกรรมการกองทุนสวัสดิการสังคม และแกนนากลุ่มต่างๆ
ในพื้นที่ตาบลไชยวัฒนา อาเภอปัว จังหวัดน่าน จานวน ๑๐ คน ด้วยการเลือกตัวอย่างแบบเจาะจง
(Purposive Sampling) ใช้การสัมภาษณ์เชิงลึกและการสังเกตแบบไม่มีส่วนร่วม เพื่อให้ได้มาซึ่งข้อมูลสาหรับ
การวิเคราะห์รูปแบบเดิม และวิเคราะห์ข้อมูลโดยการใช้การวิเคราะห์เชิงเนื้อหา (Content Analysis)
ส่วนการวิจัยเพื่อพัฒนารูปแบบการติดตามและประเมินผลอย่างกัลยาณมิตรของการจัดสวัสดิการสังคมสู่
การจัดการชุมชน ได้ใช้การวิจัยเชิงคุณภาพ ศึกษากับกลุ่มการเลือกตัวอย่างแบบเจาะจง (Purposive
Sampling) จานวน ๑๐ คน เพื่อให้ข้อมูลในขั้นตอนของการพัฒนารูปแบบใหม่เบื้องต้น และดาเนิน
กิจกรรมการวิจัยด้วยใช้การวิเคราะห์ชุมชนแบบมีส่วนร่วม (Participatory Rural Appraisal: PRA) คือ
การวิเคราะห์จุดเด่นที่เป็นองค์ประกอบและเงื่อนไขสาคัญ การระดมความคิดเห็น การจัดกิจกรรมในองค์ประกอบที่
ขาดไป และการสรุปผลการทดลองด้วยการถอดบทเรียน โดยการใช้การวิเคราะห์เชิงเนื้อหา (Content Analysis)
ผลการวิจัยพบว่า การมีส่วนร่วมในการติดตามและประเมินผลการจัดสวัสดิการสังคมสู่การจัดการชุมชน
ทั้งรูปแบบของภาครัฐและชุมชนก่อให้เกิดจุดแข็งของพื้นที่ตาบลไชยวัฒนาคือ มีรูปแบบการบริหารที่มีกองทุน
เงินล้านเป็นต้นแบบ และพยายามบริหารจัดการตามรูปแบบนั้นให้ได้ ทาให้กิจกรรมและการดาเนินงานของ
แทบทุกกลุ่มจะมีความคล้ายกันทั้งหมด นอกจากนั้น คณะกรรมการหมู่บ้านยังมีความเข้มแข็ง รวมทั้งมีคน
รุ่นใหม่เข้ามาทางาน สมาชิกช่วยกันติดตามตรวจสอบ ด้วยการรู้กฎระเบียบและส่งเงินตรงเวลา และที่
สาคัญคือ การเวียนกันค้าของสมาชิก ซึ่งเป็นการตรวจสอบกันเองของคนในชุมชน หากแต่ยังขาดระบบและ
กลไกในการออกแบบการดาเนินงานทั้งด้านบริบท ปัจจัยนาเข้า การบริหารจัดการ และการติดตาม
ประเมินผล ปัจจุบันเป็นช่วงของการเปลี่ยนผ่านของคณะกรรมการชุดเก่าและเกิดคณะกรรมการชุดใหม่เข้ามา
บริหารจัดการกองทุนหมู่บ้านในแทบทุกหมู่บ้าน ซึ่งอาจเป็นเพราะด้วยคณะกรรมการคนละกลุ่มคน ทาให้ไม่
มีการประสานงานในด้านข้อมูลของกองทุน ส่งผลให้ชุมชนเกิดปัญหาที่สาคัญคือ การขาดช่วงของข้อมูล
คณะกรรมการชุดใหม่แทบไม่มีข้อมูลเดิม ทาให้ตรวจสอบการบริหารจัดการในกองทุนได้ยาก แต่อย่างไรก็ดี
องค์การบริหารส่วนตาบลได้หนุนเสริมการพัฒนาศักยภาพในการบริหารจัดการกองทุนฌาปนกิจด้วยการให้
คณะกรรมการได้ไปศึกษาดูงานที่องค์การบริหารส่วนตาบลริม อาเภอท่าวังผา จังหวัดน่าน ซึ่งเป็นพื้นที่
ต้นแบบในการจัดการตนเอง
สาหรับรูปแบบการติดตามและประเมินผลอย่างกัลยาณมิตรในการจัดสวัสดิการสังคมสู่การจัดการชุมชน
ประกอบด้วยองค์ประกอบหรือเงื่อนไขสาคัญ ได้แก่ 1) การจัดการข้อมูลอย่างมีส่วนร่วมของกองทุน
สวัสดิการสังคม 2) การบริหารจัดการอย่างมีส่วนร่วมของกองทุนสวัสดิการสังคม และ 3) การสร้าง
เครือข่ายกองทุนสวัสดิการสังคม โดยจากการระดมความคิดเห็นและพัฒนารูปแบบการจัดสวัสดิการสังคมเน้นกระบวนการมีส่วนร่วม อันประกอบด้วยการร่วมคิดและตัดสินใจจัดตั้งกองทุนสวัสดิการสังคม การร่วมบริหาร
จัดการเพื่อสร้างสวัสดิการสังคม การร่วมรับผลประโยชน์ และการร่วมติดตามและประเมินผล ซึ่งนาไปสู่องค์
ความรู้และนวัตกรรมจากการวิจัย ได้แก่ 1) คู่มือการจัดสวัสดิการสังคมสู่การจัดการชุมชน 2) นวัตกรรม
ฐานข้อมูลสวัสดิการสังคมสู่การจัดการชุมชน 3) นวัตกรรมโมเดลการบริหารสวัสดิการสังคมสู่การจัดการชุมชน
4) เครือข่ายการขับเคลื่อนสวัสดิการสังคมสู่การจัดการชุมชน และ 5) นวัตกรรมการติดตามประเมินผลสวัสดิการ
สังคมสู่การจัดการชุมชน รวมถึงการขับเคลื่อนโยบายสาธารณะในประเด็น “การจัดสวัสดิการชุมชนแบบ
บูรณาการอย่างมีส่วนร่วมโดยผ่านกระบวนการจัดการความรู้และนาใช้ข้อมูลอย่างเป็นระบบและต่อเนื่อง”
การติดตามและประเมินผล