รายงานวิจัย
สุขภาพและสวัสดิการ
ทุนสนับสนุนงานพื้นฐาน (Fundamental Fund)
2569
กการพัฒนารูปแบบกิจกรรมทางกายผ่านสื่อออนไลน์เพื่อการฟื้นฟูสมรรถภาพทางกายสำหรับผู้สูงอายุ
Development of Physical Activity Model Through Online Media for Physical Rehabilitation in Older Adults
ประเทศไทยกำลังเผชิญกับการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างประชากรอย่างรวดเร็ว โดยกำลังก้าวเข้าสู่สังคมสูงวัยอย่างสมบูรณ์ (Aged Society) ในปี 2565 และคาดการณ์ว่าจะเข้าสู่สังคมสูงวัยระดับสุดยอด (Super-aged Society) ภายในปี 2578 จังหวัดอุตรดิตถ์เป็นหนึ่งในจังหวัดที่มีสัดส่วนประชากรสูงอายุสูงกว่าค่าเฉลี่ยของประเทศ โดยในปี 2564 มีประชากรอายุ 60 ปีขึ้นไปคิดเป็นร้อยละ 23.8 ของประชากรทั้งหมดในจังหวัด ซึ่งสูงกว่าค่าเฉลี่ยระดับประเทศที่ร้อยละ 18.1 การเพิ่มขึ้นของประชากรสูงอายุในจังหวัดอุตรดิตถ์นำมาซึ่งความท้าทายหลายประการ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในด้านสุขภาพและการดูแลระยะยาว จากข้อมูลของสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดอุตรดิตถ์ พบว่าผู้สูงอายุในจังหวัดมีแนวโน้มเผชิญกับปัญหาสุขภาพที่เกี่ยวข้องกับการเคลื่อนไหวมากขึ้น โดยในปี 2563 พบว่าร้อยละ 15 ของผู้สูงอายุในจังหวัดมีข้อจำกัดในการเคลื่อนไหว ซึ่งส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตและความสามารถในการดำเนินชีวิตประจำวัน ปัญหาด้านการเคลื่อนไหวในผู้สูงอายุนี้ไม่เพียงส่งผลกระทบต่อตัวผู้สูงอายุเอง แต่ยังส่งผลต่อครอบครัวและระบบสาธารณสุขของจังหวัด การสำรวจของโรงพยาบาลอุตรดิตถ์ในปี 2564 พบว่า ร้อยละ 40 ของผู้สูงอายุที่มีข้อจำกัดในการเคลื่อนไหวต้องการการดูแลเป็นพิเศษจากสมาชิกในครอบครัวหรือผู้ดูแล ซึ่งส่งผลให้เกิดภาระทางเศรษฐกิจและสังคมต่อครอบครัวและชุมชน นอกจากนี้ ยังพบว่าค่าใช้จ่ายในการรักษาและฟื้นฟูสมรรถภาพทางกายสำหรับผู้สูงอายุในจังหวัดมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นร้อยละ 10 ต่อปี ซึ่งสร้างความกดดันต่อระบบสาธารณสุขของจังหวัด
การฟื้นฟูสมรรถภาพทางกายเป็นกระบวนการสำคัญในการช่วยให้ผู้สูงอายุที่มีข้อจำกัดในการเคลื่อนไหวสามารถฟื้นฟูหรือคงไว้ซึ่งความสามารถในการทำกิจวัตรประจำวัน อย่างไรก็ตาม จังหวัดอุตรดิตถ์กำลังเผชิญกับความท้าทายในการให้บริการฟื้นฟูสมรรถภาพทางกายแก่ผู้สูงอายุ ดังนี้: 1. การขาดแคลนบุคลากรทางการแพทย์: จากข้อมูลของสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดอุตรดิตถ์ พบว่าในปี 2564 มีนักกายภาพบำบัดเพียง 1 คนต่อประชากรสูงอายุ 5,000 คน ซึ่งไม่เพียงพอต่อการให้บริการฟื้นฟูสมรรถภาพอย่างทั่วถึง
2. ข้อจำกัดด้านการเข้าถึงบริการ: ผู้สูงอายุในพื้นที่ชนบทของจังหวัดมักประสบปัญหาในการเดินทางไปรับบริการฟื้นฟูสมรรถภาพที่โรงพยาบาลหรือศูนย์บริการสาธารณสุข โดยการสำรวจในปี 2563 พบว่าร้อยละ 30 ของผู้สูงอายุที่ต้องการการฟื้นฟูสมรรถภาพไม่สามารถเข้าถึงบริการได้อย่างสม่ำเสมอ
3. ความไม่ต่อเนื่องในการฟื้นฟูสมรรถภาพ: การติดตามผลการฟื้นฟูสมรรถภาพของผู้สูงอายุในจังหวัดพบว่า ร้อยละ 50 ของผู้สูงอายุที่ได้รับโปรแกรมฟื้นฟูสมรรถภาพไม่สามารถปฏิบัติตามโปรแกรมได้อย่างต่อเนื่องเมื่อกลับไปอยู่ที่บ้าน ส่งผลให้ประสิทธิผลของการฟื้นฟูลดลง
4. ข้อจำกัดด้านงบประมาณ: งบประมาณในการจัดหาอุปกรณ์และบุคลากรสำหรับการฟื้นฟูสมรรถภาพมีจำกัด ทำให้ไม่สามารถขยายการให้บริการได้อย่างทั่วถึง
ในขณะเดียวกัน การพัฒนาทางเทคโนโลยีในปัจจุบันได้เปิดโอกาสใหม่ๆ ในการแก้ไขปัญหาด้านสุขภาพ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการใช้เทคโนโลยีดิจิทัล ในการพัฒนาสื่ออนไลน์ด้านสุขภาพ ซึ่งสามารถช่วยลดข้อจำกัดด้านทรัพยากรและการเข้าถึงบริการ ทั้งนี้ จากการสำรวจการใช้เทคโนโลยีของผู้สูงอายุในจังหวัดอุตรดิตถ์ในปี 2564 พบว่า ร้อยละ 65 ของผู้สูงอายุมีสมาร์ทโฟนและสามารถใช้งานแอปพลิเคชันพื้นฐานได้ ซึ่งแสดงให้เห็นถึงศักยภาพในการนำเทคโนโลยีมาใช้ในการแก้ปัญหาด้านสุขภาพของผู้สูงอายุ
ด้วยเหตุนี้ การพัฒนารูปแบบกิจกรรมทางกายผ่านสื่อออนไลน์สำหรับการฟื้นฟูสมรรถภาพทางกายของผู้สูงอายุจึงเป็นแนวทางที่มีศักยภาพในการแก้ไขปัญหาและความท้าทายที่กล่าวมาข้างต้น โดยแอปพลิเคชันดังกล่าวสามารถ:
1. เพิ่มการเข้าถึงบริการฟื้นฟูสมรรถภาพ: ผู้สูงอายุสามารถใช้แอปพลิเคชันเพื่อรับคำแนะนำและโปรแกรมการฟื้นฟูสมรรถภาพได้ที่บ้าน ลดปัญหาการเดินทาง
2. ติดตามและกระตุ้นการฟื้นฟูอย่างต่อเนื่อง: สื่อออนไลน์สามารถส่งการแจ้งเตือนและติดตามความก้าวหน้าของผู้ใช้ ช่วยให้การฟื้นฟูเป็นไปอย่างต่อเนื่อง
3. ลดภาระของบุคลากรทางการแพทย์: แอปพลิเคชันสามารถให้คำแนะนำเบื้องต้นและติดตามผลได้ ช่วยลดภาระงานของนักกายภาพบำบัดและบุคลากรทางการแพทย์
อย่างไรก็ตาม สื่อออนไลน์ดังกล่าวจำเป็นต้องคำนึงถึงความเหมาะสมกับบริบทของผู้สูงอายุในจังหวัดอุตรดิตถ์ ทั้งในแง่ของการออกแบบที่ใช้งานง่าย ความปลอดภัยในการใช้งาน และความสอดคล้องกับวิถีชีวิตของผู้สูงอายุในพื้นที่ ด้วยเหตุนี้ โครงการวิจัยนี้จึงมุ่งเน้นการพัฒนารูปแบบกิจกรรมทางกายผ่านสื่อออนไลน์สำหรับการฟื้นฟูสมรรถภาพทางกายของผู้สูงอายุในจังหวัดอุตรดิตถ์ โดยมีคำถามวิจัยดังนี้:
1. รูปแบบกิจกรรมทางกายผ่านสื่อออนไลน์ที่พัฒนาขึ้นสามารถฟื้นฟูสมรรถภาพทางกายของผู้สูงอายุในจังหวัดอุตรดิตถ์ได้อย่างมีประสิทธิภาพหรือไม่ อย่างไร
การหาตอบจากคำถามวิจัยจะช่วยให้เกิดความเข้าใจในการพัฒนาและประยุกต์ใช้เทคโนโลยีดิจิทัลเพื่อแก้ปัญหาด้านสุขภาพของผู้สูงอายุในบริบทของจังหวัดอุตรดิตถ์ ซึ่งสามารถนำไปสู่การพัฒนานโยบายและแนวทางปฏิบัติในการดูแลสุขภาพผู้สูงอายุที่มีประสิทธิภาพมากขึ้น
นอกจากนี้ ผลการวิจัยยังสามารถนำไปประยุกต์ใช้ในพื้นที่อื่นๆ ที่มีบริบทใกล้เคียงกัน ซึ่งจะเป็นประโยชน์ต่อการรับมือกับสังคมสูงวัยในระดับประเทศต่อไป การพัฒนารูปแบบกิจกรรมทางกายผ่านสื่อออนไลน์ จึงไม่เพียงแต่เป็นการแก้ปัญหาเฉพาะหน้าในจังหวัดอุตรดิตถ์เท่านั้น แต่ยังเป็นต้นแบบของการใช้นวัตกรรมเพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุในยุคดิจิทัล โครงการวิจัยนี้จะดำเนินการโดยทีมนักวิจัยสหวิทยาการ ประกอบด้วยผู้เชี่ยวชาญด้านวิทยาศาสตร์การกีฬา การพยาบาล เทคโนโลยีสารสนเทศ และนักพัฒนาสื่อออนไลน์ โดยจะทำงานร่วมกับหน่วยงานสาธารณสุขในพื้นที่ ผู้สูงอายุและครอบครัว รวมถึงองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น เพื่อให้การพัฒนาแอปพลิเคชันตอบสนองต่อความต้องการของผู้ใช้และสอดคล้องกับบริบทของพื้นที่อย่างแท้จริง การดำเนินโครงการวิจัยนี้จะช่วยตอบสนองต่อยุทธศาสตร์การพัฒนาประเทศไทย 4.0 ในด้านการพัฒนานวัตกรรมเพื่อสังคมสูงวัย และสอดคล้องกับเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (SDGs) ขององค์การสหประชาชาติ โดยเฉพาะในเป้าหมายที่ 3 ว่าด้วยการมีสุขภาพและความเป็นอยู่ที่ดี ในท้ายที่สุด การพัฒนารูปแบบกิจกรรมทางกายผ่านสื่อออนไลน์ไม่เพียงแต่เป็นการแก้ปัญหาด้านสุขภาพของผู้สูงอายุเท่านั้น แต่ยังเป็นการเสริมสร้างศักยภาพของผู้สูงอายุในการดูแลสุขภาพตนเอง ส่งเสริมการมีส่วนร่วมในสังคม และยกระดับคุณภาพชีวิตโดยรวม ซึ่งจะนำไปสู่การสร้างสังคมสูงวัยที่มีคุณภาพและยั่งยืนในอนาคต
รูปแบบกิจกรรมทางกาย, สื่อออนไลน์, การฟื้นฟูสมรรถภาพทางกาย, ผู้สูงอายุ